بیجار بام ایران

 بیجار در غرب ایران واقع شده و تابع استان  کردستان  می باشد  دارای    7730 کیلومتر مربع مساحت بوده  و دارای  288  روستاست  که حدود  262  روستای آن قابل سکونت می باشد .  از شمال  شرقی  به  استان  زنجان ، از   شمال  غربی به  شهرستان  تکاب ( درآذربایجان غربی) ، از جنوب به  شهرستان قروه ، از جنوب شرقی به  قسمت کوچکی از  استان همدان و از غرب به سنندج و دیواندره محدود است. بیجار منطقه ای است در امتداد  سلسله جبال غربی ایران و یک سوم اراضی آن کوهستانی است. جنس خاک آن از سنگهای  رسوبی  مخصوصا" ترکیبات رسی و آهکی و متعلق به دگرگونیهای دوران سوم است.

     شهر بیجار به  "بام ایران" شهرت دارد چرا که  1940 متر از سطح دریا ارتفاع دارد  و 770 متر از تهران  و 425 متر از  سنندج بلندتر  است. این شهر  بعد از  شهر کرد  بلندترین شهر ایران بوده ودر طول  47 درجه و 36 دقیقه شرقی  گرینویچ و عرض شمالی 35 درج و52 دقیقه  استوا قرار دارد .

     بیجار در زمان قدیم  معروف به ( بید زار ) بوده و بر خی وجه تسمیه  ان را به این دلیل  می  پندارند .  شاه اسماعیل صفوی هنگام لشکر کشی به  غرب ایران  از این  منطقه  عبور کرده و نیز سپاهیان  چنگیز از آن گذشته اند  و اثاری به نام  چنگیز  قلعه  در  بالای  کوهی به همین  نام در  5  کیلومتری  شهر  حکایت از این موضوع دارد.

     به دلیل شایستگی زنان این منطقه ، در زمان  ناصرالدین  شاه قاجار ، خزانه دارحکومت  فردی به نام  "زبیده خانم  گروسی " از اهالی  حلوایی  بیجار  به  عنوان همسر  شاه  و خزانه دار  دربار  بر گزیده شد  و در  حکومت  وقت  نفوذ زیادی پیدا  کرد .

       قدمت تاریخی  این منطقه به  هزاره  سوم  قبل از  میلاد مسیح  می رسد  و موید  این فرض  " دژ  سترک  " یا  قلعه  "  قمچقای "  است  که در عهد  مادها ، پارتها و ساسانیان به عنوان پا یگاه استراتژیک از آن  استفاده  می شده است.

       از  نامداران و مشاهیر گروس  می توان     حسنعلی خان   امیر نظام  گروسی  را  نام  برد  که نوشته هایش  نمونه  ممتازی  از  نثر  فارسی  به  شمار  می رود  وی  مدتی  در مقام  وزارت  فواید عامه   وسفیر  وسر پرست  دانشجویان  اعزامی  به  اروپا و  حکمرانی   ولایات  و ایالات  بوده  و  کلا"  در  سال های  1253  تا   1275   هجری  قمری   مراحل  خدمات  دولتی  را   از   سرهنگی  فوج  گروس   و ریاست  گارد  مستحفظین  دیوانخانه  و ارگ  تبریز  و  حفظ  انتظامات  کرمانشاه وخراسان  و ... طی کرد و مقبره ا ش اکنون  در ماهان  کرمان  در  کنار  شاه نعمت الله ولی قرار دارد  ایشان  بسیار  مورد توجه  میرزا تقی  خان  امیر  کبیر  بوده اند .

       مرحوم شیخ فاضل گروسی  یکی دیگر از نامداران  گروس  است  وی در سال  1259   شمسی  در بیجار  متولد  شد  درتحصیل  علوم  فقه  و اصول ، فلسفه ، عرفان،علوم غریبه  وزبانهای  خارجی موفق بوده اند ، مفردات  قرآ ن کریم ، ورزش افکار ،رساله تغنی در قرآ ن ، تجوید استدلا لی ، جنگ المهمات ، هرکسی کار خودش بار خودش و ...  از   اثار  وی  است . بیجار ، حضور  بزرگان  مذهبی چون سید محمد امامی و حسینعلی رحمانی گروسی و...  را در تاریخ  پر افتخار  خود  داراست.تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

        موسیقیدانان ، نقاشان ، خطاطان ، شعرا و ادیبان ، پزشکان ، هنرمندان از رشته های گوناگون ، روحانیون و  نظا میان گرانقدر زیادی  در بیجار  بوده و خدمات زیادی را ارائه داده اند  که جهت کسب اطلاعات بیشتر  می توانید به کتاب " سیمای بیجار گروس و مشاهیرآن "  تالیف  استاد گرامی  آقای   محمد علی  کوشا مراجعه  فرمایید.

       اکثر مردم این شهرستان مسلمان  و شیعه هستند در سابق  تعدادی   یهودی  در  این  شهر  ساکن  بودند که همگی   مها جرت   کرده  اند.

      صنایع  دستی  این  منطقه را  قالی ، قالیچه ، گلیم ، جاجیم ، سجاده ، نمد ، توری، دستکش ، جوراب و ...  تشکیل  می دهند  و فر ش های این  منطقه از  شهرت جهانی برخوردار بوده و به خارج صادر می شد ه است .www.zibaweb.com

      شرکت سیما ن  کردستان  ، شرکت  گچ کردستان  ، شرکت گچ شور سو ، معدن  آ هن شهرک ، معدن آ هک قمشلو ،  معدن گچ قره بگ ، معدن نمک  میدان ، معدن مرمر گراچقا ، با شوکی ، نوبهار ، قشلاق لو  ، معدن سنگ  تراورتن  حسین آ باد کمر زرد و ... جزو   کارخانه ها ، صنایع و معادن با ارزش بیجار  هستند که ضمن ایجاد فرصتهای شغلی بسیار ، اقدام به صدور  محصولات خود  به خارج استان  یا  کشور  می کنند.

     کوهها -   کوههای  حمزه عرب ، نقاره کوب ،  بادامستان ، زاغه ، نسار ، چنگ الماس ، پنجه علی ،  شاه نشین ،  سر قیصه ،  شاها ،  چهل تن ، سنگ پا ، زرنیخ و...در  منطقه بیجار قرار  دارند.

     آثار تاریخی -  قلعه بزرگ  قم چقا ، پل تاریخی  صلوات آباد ، بنای سنگی  اوچ گنبد ،مسجد تاریخی خسروآباد ، تیمچه حاج شهباز خان  ، تیمچه امیر تومان متعلق به دوره صفویه ، زیارتگاه  حمزه عرب ، پنجه علی ،    آثار سد خاکی  جعفر آباد ، تپه نجف آباد ، مقبره آ یت الله  فاضل گروسی و قلعه های تاریخی  بسیار  و  مقابر و امامزاده هایی چون  سید مسیب سید شکر  ، مقبره صاحبه ، گنبد پیر  صالح ، مقبره سید خضر  از جمله اماکن و آثار تاریخی مو جود در شهرستان بیجار  هستند  و جمعا" حدود 60 اثر باستانی و تاریخی  در آ ن شناسایی شده اند .

       رود قزل اوزن از شاخه اصلی سفید رود  از  این  منطقه می گذرد .تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

     سابقا"  بیجار دارای گردشگاههایی مثل باغ صفا ، سراب ، تخت ، چهار باغ ، بادامستان ، چم حاکمی ، باغچه چال  یارمجه ، چشمه عزیز ، شاهرخ آ باد ، عباس آ باد و...  بوده که اکثرا"  تخریب شده و  فعلا" محدوده  شهر بازی ( باغ صفا ) و اطراف رود خانه  بیانلو و صلوات آ باد ، سراب و تخت  جهت تفریح و گردش  در تابستان  استفاده  می  شود .

      بازارهای بیجار قدیم شامل   افتخار نظام  ، قیصریه سالار  ،قیصریه سید لشکر ، بازار امیر تومان و بازار  بزرگ بیجار بوده است .

 در سال 1375  جمعیت این شهر حدود  47500  نفر  و روستاهای آن  حدود 68000 نفر بوده است که متا سفانه  هر سال نسبت به سال قبل  رشد منفی داشته است و مردم به شهرهای دیگر مهاجرت می کنند .

      صادرات بیجار گروس را در درجه اول  گندم  و جو تشکیل میدهند  کتیرا  و محصولات دامی مثل پشم و پوست و برخی غلات هم از این دسته اند . ماشین آلات کشاورزی ، صنعتی و لوازم خانگی ، پوشاک  و خوار و بار  هم به منطقه  وارد می شود . لازم به ذکر است که بیجار در کشور ایران جزو رده های اول کاشت و برداشت گندم می باشد.

      داروهای گیاهی  بیجار فراوان و دارای  اهمیت است من جمله ازوه ( آویشن)، مرزه ،گل کو ، گل گاو زبان ، بید ، پونه ، بومادران ،  ریواس ، خاکشیر  ، اسفند ، سیسمبر(شاه نسترن) رازیانه ، بابونه ، زبان گنجشک، کنگر ، شنگ و انواع عر قیجات.

      پرندگانی چون کبک ، بلدرچین ، عقاب ، جغد ، شاهین ، قرقی ، نوک قرمز و... در این منطقه زیست میکنند.قمری ، لک لک ،مرغابی ، فاخته ، هما ،  سبز قبا ، هد هد و حواصیل زرد و خاکستری  از پرندگان مهاجر  بیجار به شمار می آ یند و در  مناطق حفاظت شده ، قوچ ، میش ، کل  ، بز و ...  وجود  دارد ، از دیگر پستانداران   نیز می توان از خرس قهوه ای ، گراز ، روباه ، خرگوش ، گرگ ، گربه وحشی ، راسو ، کفتار ، خفاش ، جوجه تیغی و ... اشاره کرد .

       اکثر مردم بیجار به زبان  کردی گروسی و ترکی تکلم  میکنند  و در این ناحیه دو لهجه کردی  از شعبه های  کرمانشاه و لهجه سورانی ( گورانی ) تشخیص داده شده است.

       مراسم  تاسوعا و عاشورا ی بیجار  در ایران کم نظیر است و مردم  در برگزاری آ ن مشارکت فعال دارند  و هر ساله خبر نگاران از کشو رهای خارجی  جهت تهیه گزارش در آ ن شرکت میکنند . مردم منطقه مراسم عید باستانی و ملی نوروز را هم با شکوه برگزار می نمایند.

       در بیجار به برکت گرایشات مذهبی ، ارتکاب جرایم  بسیار پایین بوده و آمار مو ید این مطلب است .

        از مساجد بیجار می توان   مسا جد قا ئم ، جامع بازار ، امیرالمو منین ،سید ا لشهدا ء ،  امام رضا ، فاطمیه ، ابوالفضل ، موسی ابن جعفر ، حضرت محمد ص ، امام حسن ، وحسینیه شهر   را نام برد .

        خیابان   شهدا  ،  توحید ، بلوار  امام ره ، طالقانی ، الماسیه ، مدرس، کمر بندی حلوایی ، کمر بندی بادامستان ( امیر نظام ) ، بلوار سراب ، خیابان ریگ سیاه ، بلوار رحمانی ، خیابان  مرزبان ،  فاضل  ، از خیابانهای بیجار می باشند .

        همچنین  محلات عمده  بیجار  شامل   بادامستان ، تازه آ باد ، ریگ سیاه ، نقاره کوب ، حلوایی ، تخت ، پشت قلعه ،  یارمجه ،  کارمندان ، فر هنگیان ، محمود آباد  ، سراب ، شهرک مهدیه ، شهرک آ فتاب ،  فرحی ، عسگر آ باد ، چشمه عزیز ، باغ صفا و غیره می باشد .

 جوانان منطقه گروس در تواضع و فروتنی نسبت به افرا د بزرگتر از خود و احترام به پدر و مادر  زبانزد می باشند . از خصلتهای عمومی  کردها از جمله مناطق بیجار گروس  ، عنایت زیاد به حفظ  ناموس ، اظهار غیرت ، جوانمردی ، مهمان نوازی ، صداقت و توجه به ضعفا و فقرا می باشد .تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

        بر خی از  خانواده ها و  ایلا ت  سر شناس بیجار بر اساس مطالب  کتاب سیما ی بیجار گروس  عبارتند  از    ایل   بایندر ،   ترکمندی  ، طایفه  اردلان ،  ایل  کبودوند ،  امیر علا یی ها ، رضایی ها ،  خواجه وند ، دارجی ، حسن تیموری  ،  گاوبازه ای ، مندمی ، شیخ اسماعیلی ، ور مزیار  ، بورکه ای ، الوندی ، حکمت منش ، کا ظمی ، گروسی ، محمد بیگی ، محمدی ، جمشیدی ،  خدادادها ، وکیلی و غیره .

       بیجار  دارای  حوزه علمیه ، دانشگاه پیام نور ، دانشگاه آ زاد ، مرکز آموزش عالی فرهنگیان و ... است . مردمان  شهر و روستاهای  کرانی ( حسن آ باد یاسوکند ) ، بابارشانی ، پیر تاج ، توپ آ غاج ، نجف آ باد ، خسرو آ باد  ، سیاه منصور و ...  همواره جزو  افتخارات گروس بوده و بزرگانی را در دامان پر مهر خود  پر ورده اند

گیا هان دارویی بیجار از شهرت جهانی بر خوردار است اما  شرایط  صادرات آن به خارج از کشور که می توانست باعث درآمدزایی و اشتغال افراد زیادی در این شهرستان باشد ، متا سفانه  هنوز مهیا نشده است

  جهت کسب اطلا عات بیشتر  در مورد بیجار  به کتاب  ارزشمند  " سیمای بیجار گروس و مشاهیر آ ن " تحقیق و تا لیف , محمد علی کوشا  ,انتشارات  دانشگاه کردستان , چاپ اول  بهار 1378 . مراجعه فر مایید

---

 معرفی کتاب در مورد بیجار

دکتر محمد کامیار استاد فرزانه ایرانی  دانشگاههای میشیگان و فلوریدای آمریکا , افتخار کردستان و بیجار

    شناسنامه کتاب :

کامیار,محمد,1325

    از بام ایران تا سرزمین طوفان / محمد کامیار . _ تهران : شرکت توسعه کتابخانه های ایران , 1380 .

366 ص . : مصور , نقشه , جدول , عکس . __( سری رمان : 11 )( چاپ دوم کتاب بزودی انجام می شود )

" من در میان کوههای زاگرس چشم به دنیا گشودم و چون قهرمان اشعار حیدر بابا ی استاد شهریار , افتخار میکنم که: من از ابتدا در آغوش کوهستان

پر ورده شدم و بازها نامم را

در  آغوش کوهستانها بزبان راندند"

"  من هر کجا که باشم , تهران ,همدان, فلوریدا , و یا میشیگان , از دور نگاهم به توست .  بیگانه و آشنا هر که از پای تو می گذرد آهسته به گوشش زمزمه نماو بگو :  استاد پیرم ,      عمری است که غم روی غم می گذرد."

"شهرم پر است از فرشهای زیبا که بافته شده اند به دست دختران کم سن و فقیر و زیر پای ثر وتمندان زجر می کشند . چه بگویم از ابتدایی و دبیرستان و دانشسرای مقدماتی , سال های مشغول  کردن فکر و ذکر و رفتن به ده " ویسمرید " . چه بی غم روزگاری , روزگار من بیشتر در سفرها طی شد .  بادامستان  ( قسمتی از بیجار ) سلام ! چه بی غم روزگاری داشتیم   امید است که همیشه روسپید باشی ... روزگار  راه مرا از تو کج کرد . گلهای بادام بهاریت , خوبند ؟ عزیزانم را به دست تو می سپارم ....  " 

کتاب ارزشمند   از بام ایران تا سر زمین طوفان , اثر  جناب آقای دکتر کامیار , نوشته ای با احساسات پاک و خالصانه یک ایرانی وطن دوست مقیم خارج از کشور است , که در نهایت  نگارش روان , یک اثر  مردم شناسی باارزش برای کردهای منطقه خصوصا بیجار , می باشد .    کمتر کسی جرات می کند چنین کتابی را  صادقانه از خاطرات دور کودی و جوانی خود بنویسد  .... به  هر حال  منتظریم تا چاپ دوم این کتاب با ویرایش  جدید سریع تر به  دست علاقمندان بیجار گروس برسد.

محمد کامیار که هم اکنون  بعنوان استاد ممتاز دانشگاه ایالت فلوریدا ی آمریکا , مشغول به کار است, در سال 1325 هجری شمسی (1946 میلادی) در بیجار  استان کردستان متولد شد . و بعد از اتمام تحصیلات ابتدایی به دانشسرای مقدماتی رفت و در 17 سالگی به استخدام اداره فرهنگ " آموزش و پر ورش "  درآمد و بعد از طی دوره  سربازی ... و ادامه تدریس , به تحصیل   پر داخت و  بعد از رفتن به آمریکا  دو  مدرک   دکترا در  رشته جغرافیا را اخذ و از آن زمان  تا کنون در دانشگاههای مختلف آمریکا تدریس می نماید و از   افراد سر شناس علمی ایرانی در آن کشور به شمار مى آید . ایشان در  نشریات و رسانه های مختلف  آمریکا , آثار زیادی را منتشر کرده اند و نقد های وی از علم جغرافی در آمریکا زبانزد است ...اما  هیچوقت کشور , استان و شهر  خود را فراموش نکرده و با عشق به آن , برای ایرانیان افتخار آفرینی  می کند ... تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

با امید موفقیت روز افزون وی.   آدرس ایمیل استاد دکتر محمد کامیار [e-mail]

        تلخیص : حمید رضا ترکمندی    1383

معرفی کتاب    در  مورد    بیجار

نام  کتاب  :      فر  هنگ مردم  گروس       مولفین  :    سید   محمود  هاشم  نیا - ملوک ملک محمدی

ناشر  :   مولفین        حروفچینی   :  خانه تبلیغات ارغوان       چاپ   :    قم      - امین           شابک964-360-620 - 1       

نوبت چاپ  :    اول  تابستان    1380  

  بر خی از مطالب این کتاب که حاصل زحمات   دو تن از فرهنگیان بیجار  میباشد ، عبارت است از :  ویژ گیهای طبیعی ، وجه تسمیه بیجار ، کشاورزی و صنعت ،  راهها ، جمعیت و شاخص های جمعیتی ، زبان ، نژاد ، لباس ،  اما کن عمومی ، خیابان ها ، سازمان های دولتی ، عقاید عامیانه ، غذا ها ، تشبیهات ، بازیها ، طب سنتی و داروهای گیاهی با ارزش موجود ،فولکلور و مراسم مذهبی و شادی ، ضرب المثلها ، واردات و صادرات و غیره

گزیده ای از مطالب کتاب فر هنگ مردم گروس

بیجار بعد از جنگ جهانی اول شهری بود غارت شده و در دومین جنگ جهانی هم مورد تاخت و تاز نیروهای متخاصم قرار گرفت و زیانهای جانی و مالی فراوانی متحمل شد شهر بیجار بنام گروس از زمانهای گذشته دور شهرت داشته این شهرستان بر طبق آمار سال 1364بالغ بر 390 هزار نفر جمعیت داشته ودارای سه بخش و8 دهستان و283 آبادی دارای سکنه می باشد درباره وجه تسمیه بیجار روایت های زیادی از جمله می گویند چون این منطقه زمانی بید زیاد داشته و به آن بیدزار گفته اند که بعدها به بیجار تغییر نام داده است و روایت دیگر اینکه ناصرالدین شاه شبی هنگام عبور از منطقه به درخواست امیر نظام گروسی در بیجار سپری کرده وچون جار چی نداشته است و خواسته دستوراتی را به مردم بگوید اما جارچی در شهر نبوده لذا نام شهر را به بیجار تغییر داده است وغیره .....

محصولات عمده : لبنیات – حبوبات – پشم – پوست – قالی - و شغل مردم این شهرستان بیشتر به کشاورزی – دامداری – و خدمات و فروشندگی مشغولند www.zibaweb.com

آب و هوا و طبیعت – شهر بیجار در دشتی موسوم به دشت بیجار که حوزه ای است محدود به ارتفاعات جنوب دشت و ارتفاعات شمال رودخانه قزل اوزن ارتفاع متوسط دشت در حدود 1750متر از سطح دریا بوده و مساحت برابر  53000 هکتار می باشد و 1920 متر از سطح دریا دارد و به آن بام ایران لقب داده اند بیشترین میزان بارش در فروردین و کمترین آن در تیرماه است :

ناهمواریها : شهرستان بیجار درمیان ناهمواریها ی استقرار یافته که مانند حصاری کوهستانی از سنگهای رسوبی و دگرگونی در اواخر دوران سوم زمین شناسی به صورت نسبتا مستقل درآمده شهر بیجار به دلیل کوهستانی ، دشت کمی دارد و کوههای زیادی دارد که بلند ترین انها قله امافراده ایوب انصار و کوه زرنیخ – سیاه منصور وشاه نشین و.... می باشد

آبها ورودها : تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

بیجار منطقه ای است دارای سفره های غنی آبهای زیر زمینی که با حفر چا ههای عمیق 130 متری مورد بهره برداری قرار می گیرد و رودهای آن قزل اوزن که شعبه غربی سفید رود را تشکیل می دهد و رود        قم چقای – رود تلوار – رود اوزون دره دیگر رود های این شهر  می باشد

جانوران : زندگی جانوری این منطقه بدلیل وضع طبیعی و پوشش گیاهی آن به ویژه آب از تنوع خاصی برخوردار می باشد قوچ و میش کوهی – خوک – خرس قهوه ای – روباه – خرگوش – جوجه تیغی – مار – انواع ماهیها و پرندگان مانند – کبک – چیل – زرده کوه – بلدرچین – کبوتر و غیره

ویژگی های اقتصادی – واردات و صادرات : واردات شهر عبات است از انواع حبوبات – میموه – سبزیجات  وسایل کشاورزی – مواد غذایی .... و صادرات آن عبارت است از انواع قالی – گلیم – گلیمچه – عسل – پشم  گندم و لبنیات وغیره ......

کشاورزی – اراضی قابل کشت بیجار : 63% کل اراضی بیجار قابل کشت می باشد منطقه بیجار برای کشاورزی دارای استعداد خاصی می باشد اما عوامل همچون 1- کمبود آب 2 – بالا بودن هزینه تولید در امر کشاورزی 3- کوچکی و پراکندگی زمین های زیر کشت 4- استفاده نادرست از کودهای شیمائی و گرانی موجب شده که استفاده درستی از زمینها نشود و در نتیجه بهره لازم از آن زمینها برده نمی شود مهمترین محصولات کشاورزی این شهرستان عبارت اند از 1- گندم و جو – که بیشتر دیمی می باشد                       2  - حبوبات مانند نخود – لوبیا – عدس 3- دانه های روغنی مانند آفتابگردان – گرچک 4 - محصولات صنعتی مانند چغندر قند و توتون 5- محصولات جالیزی وصیفی مانند خیار – خربزه – گوجه فرنگی 6- میوه ها : آلبالو گیلاس  

  7- سبزیجات

دامداری : این منطقه بعد از کشاورزی بیشتر به دامداری متکی می باشد – که در این منطقه پرورش گاو گوسفند و بز رواج دارد که بیشتر از روشهای سنتی استفاده می شود در صورتی که از روش مدرنیزه استفاده شود استعداد فراوانی برای دامداری وجود دارد 

صنایع : در این منطقه صنعت پیشرفت چندانی ندارد زیرا تا کنون کارخانه یا شرکت مهمی در سطح منطقه احداث نگردیده است . از این رو فعالیت های صنعتی راکد مانده است ولی خوشبختانه در دو سه سال اخیر کارخانه سیمان کردستان و شرکت گج خوشمقام واقع در شمال شرقی این شهرستان احداث و شروع به فعالیت نموده اند و تعدادی زیادی از کارگران ساده و فنی و دیپلمه های منطقه را تحت پوشش خود قرار داده اند . واحدهای صنعتی موجود اکثرا به صورت ابتدیی اداره می شوند و با تمام ظرفیت کار نمی کنند و هیچ وجه جوابگوی احتیاجات مردم منطقه نیستنند . صنایع موجود در این شهرستان عبارت اند از : 1- صنایع فلزی مانند : آهنگری – تراشکاری 2- صنایع ساختمانی مانند : موزاییک سازی – سنک بری 3- صنایع دستی مانند  قالی بافی – جاجیم و گلیم و گلیمچه بافی

مهاجرت : روستانشینان که جهت رفع نیازمندیهای اساسی خود به شهر روی آورده و سکنی گزیده اند . تاثیر قابل ملاحظه ای در تغییر ترکیب جمعیت شهری داشته اند . بدیهی است که این جابجایی از نواحی روستایی به نواحی شهری ، مشکلاتی از قبیل عمران شهری ، برنامه ریزی ، توسعه شهری و مصرف آب و برق را موجب می گردد امید است که در آینده این مسایل حاد حل شود

زبان : با توجه به اینکه مردم این ناحیه با لهجه های کردی ، ترکی و فارسی تکلم می کنند ولی باید گفت گویش کردی مهمترین لهجه مردم این ناحیه است گویش کردی مردم بیجار ، شاخه ای از گویش اردلانی است .

خط : فارسی

نژاد : کردهای بیجار مردمانی هستنند از نژاد آریایی از شاخه های اصلی هند و اروپایی که در چندین هزار سال قبل از میلاد مسیح به اراضی و اماکن کنونی این منطقه آمده اند از نطر لغوی به معنای دامداری و گله داری است و به معنی کَله کوه ( کسانی که در کوه زندگی می کنند و به گله داری اشتغال دارند ) می باشد

مذهب : 70% تشیع 30% درصد تسنن              دین مسلمان

اقلیت های مذهبی : تا قبل از سال 1355 تعداد معدودی یهودی و مسیحی در این شهرستان زندگی      می کردند ولی اکنون زندگی هیچ اقلیتی در این دیار به چشم نمی خورد .

بنا ها و مکانهای تاریخی و آثار باستانی : در این منطقه شهرستان بیجار آثار باستانی  و تاریخی متعددی وجود دارد که عبارت اند از : آثار باستانی موجود ، محدود به تپه ا ی است که در بخش مرکز ی شهر قرار گرفته است و بنای قلای بانگ : قلعه بالا و دارای ارزش تاریخی است این قلعه در اصل قلعه بانو بوده که به مرور زمان به قلعه بالا معروف گردیده است آرامگاه مرحوم شیخ عبدالحسین گروسی که در سال 1324 شمسی وفات یافته آرامگاهش در خیابان 15 خرداد واقع است . بازار قدیمی شهر از دو بخش تشکیل شده است بخش اول تشکل از سقف های گنبدی که در حدود 60 سال عمردارد و بخش دوم که نسبتا جدید    می باشد با فرم شیروانی مسقف گردیده است در داخل این بازار یک باب تیمچه قدیمی وجود دارد و تاریخ احداث آن که بر سر در تیمچه نصب گردیده ، سال 1347 هجری قمری رانشان می دهد . این تیمچه به سبک و شکل زیبایی به صورت گنبد با آجر تزیین شده است و در گذشته با نام تیمچه حاجی شهباز مشهور بوده است . تپه غیبی سور ، قلعه قم چقای یا دره پادشاهان ، این قلعه بسیار دیدنی است زیرا بوسیله تونلی با عمق 40 پله از دل کوه و از سنگ کنده شده به پایین قلعه راه پیدا می کند .

تَپه دِیونه : تپه دیونه در روستای قبا سرخ ، تپه نجف آباد ، قلعه کوه چنگیز قلعه ، بنای سنگی اوج گبند ، آثار سد خاکی قدیمی در جعفر آباد ، قلاقوره یا قلعه گبرها و هفت آسیاب شریف آباد اَله گُزکه از نظر معماری و قدمت تایخی بسیار دیدنی می باشد و نیروی تفکر و خلاقیت هر بیننده ای را به شگفتی وا می دارد .

پل صلوات آباد : تاریخ احداث این پل معلوم نیست اما تاریخ قدمت ان روی دو عدد سنگ که به دیواره آن نصب شده است سال 1315 هجری شمسی را نشان می دهد . این پل دارای نه’دریچه اصلی وهفت دریچه فرعی آبرو می باشد و نمای آن آجر و سنگ است .

محرم یا عاشورای حسینی در بیجار : مردم این شهر در زنده نگه داشتن عاشورای حسینی که 1360سال پیش در دشت کربلا به وقوع پیوسته است بسیار متعصب و متاثرند بهمین جهت به محض مشاهده هلال محرم در آسمان چند علم سیاه ومنقوش را بر پشت بام مساجد و تکایا  می افرازند و طلاق آنها نیز با پارچه های سیاه که اشعار محزون و مذهبی بر آنها نوشته شده ، می پوشانند هم چنین با پارچه های مربع یا مثلث شکل که بر آنها نامهای الله ، محمد ، علی ، حسن ، حسین ، فاطمه ، یا قمر بنی هاشم و یا ابوالفضل نقش بسته است ستونها و طلاق نماهای درون مساجد را می پوشاند . در این ماه بیشتر مردم بپاس شهید شدن امام حسین و یارانش سیاه پوش هستنند و در این مدت خود رااز تمام شادیها بیگانه میدانند و اصولا تمایلی به شادی خویش ندارند به همین مناسبت بیشر مردان ریش نمی زنند و زنان به آرایشگاه نمی روند و حنا نمی گیرند روز تاسوعا و عاشورا از خوردن سیر و پیاز به صورت خام اجتناب         می نمایند زیرا خود را عزادار می دانند روز عاشورا گروهی از مردان پا برهنه هستنند وعده ای آب نمی نوشند بپاس اینکه امام حسین در صحرای کربلا تشنه لب به شهادت رسیده است در همین ایام نذر و نیازهای فراوانی می نمایند از جمله دادن حلیم و طعام به فقرا و نیاز مندان و سر بریدن قربانی در جلو هیئت های    عزا دار و تقسیم گوشت بین خانواده های حاجتمند . عزاداری مانند سینه زنی و زنجیر زنی و غیره است .www.zibaweb.com

زندگی اجتمایی خانواده :

خویشی و زناشویی : زنان و دختران عموما با حجاب و مودب و محترم هستنند . از مردان خودی و آشنا    رو نمی گیرنند و آزادانه صحبت می کنند بیشتر کارهای اجتماعی و دولتی را دوست دارند از جمله شغل مقدس معلمی و می توان تخمین زد که که هفتاد درصد زنان و دختران این شهرستان به شغل معلمی اشتغال دارند با مردان غریبه و غیره آشنا کمتر اتفاق می افتد که صحبت وگفتگو نمایند طلاق زن و شوهر کمتر صورت می گیرد اصولا زنان اعم از کارمند و خانه دار حمایت از شوهر و راحتی و آسایش و آرامش در مسائل اجتماعی و اقتصادی را وظیفه خود می دانند و دوش به دوش مردان کار و تلاش می نمایند تا بتوانند زندگی رضایت بخشی داشته باشند در صورت مرگ یکی از همسران کمتر اتفاق می افتد که دیگری همسری اختیار کند .

پارک ها و گردشگاهها :

پارک ها : این شهرستان دارای چهار پارک به نامهای 15 خرداد ، سوم خرداد ، 22 بهمن ، شاهد و پارک محله ریگ سیاه می باشد و همچنین دارای یک واحد شهربازی است که از سال 1371 مورد بهره برداری قرار گرفته است .

گردشگاهها :   

گردشگاهها ی شهر عبارت اند از : بلوار آریا مهر ، که بنام بلوار امام تغییر نام داده ، بلوار انقلاب ، بلوار شهید رحمانی ، بلوار طالقانی ، باغ صفا ، شهر بازی ، پارکها ، چمن پایین ، دوروزنه ، این مکان دارای چشمه ای سرد و تعدادی درخت بید و یونچه زار می باشد که در فاصله 2 کیلومتری جنوب شهر واقع است .

زیارتگاهها :

زیارتگاههای این نواحی عبارتند از : مقبره حمزه عرب ، صاحبه ، پیر صالح ، پنجه علی ، مقبره سید محمد   نی نی و مقبره فاضل گروسی از زیارتگاههای بیجار به شمار می آید .

خصوصیات اخلاقی و چهره :

مردمان این ناحیه بیشترشان دارای چشم ابروی مشکی و قد متوسط می باشند مردمی با ایمان ، دیندار  و خداپرست هستنند و از ارادتمندان خاندان عترت و طهارت اند . گسترده ترین و پرشورترین اجتماعات مردم در مراسم مذهبی به چشم می خورد در قبال دوستی با وفا و خوش نیت و درستکار هستنند در دوستی از جمله : اگر رفیق شفیقی درست پیمان باشد تبعیت می کنند همچنین مردمی تیز هوش ، با استعداد پرکار وسخت کوش و خون گرم و مهمان نوازند سرلوحه سخت کوشی آنها : برو کار میکن مگو چیست کار که سرمایه جاودانی است کار می باشد و شعار مهمان نوازی آنها جمله ( مهمان عزیز خداست ) می باشد در این دیار گدا بندرت یافت می شود به دلیل اینکه اولا عزت نفس بر مردم حاکم است ثانیا گدایی را مایه ننگ و عار و سرشکستگی در جامعه می دانند .تلخیص : حمید رضا ترکمندی    1383

---

مطلب زیر از یک منبع به نقل از یک جهانگرد خارجی علاقمند به فرش ایران که در بیش از حدود 7 دهه پیش از بیجار گذشته  ذکر شده است .

Bijar Carpets

شهر بیجار

شهر بیجار شهر کوچکی است با 7000 نفر جمعیت که در دره زیبا و سرسبزی در 120 میلی شمال غربی همدان واقع شده است . در پشت موستان ها و باغ های میوه که آن را احاطه کرده است یک ردیف تپه های سرخ رنگ دیده می شود که صخره های نوک تیزی به اشکال عجیب از جلگه آن بیرون آمده است :

جاده سمت همدان نا هموار و در فصل تابستان خاک آلود است , ولی ( به عکس جاده ـ سنندج ) در سراسر سال می توان آن را به وسیله اتومبیل طی کرد . در 60 میلی همدان مسافر بهدهکده ای نیمه بایر می رسد که زمین آن را کاریز های عمیق و بستر خشک رودخانه ها قطع کرده است . مقابل وی در افق قله مرتفع عظیمی دیده می شود که به قدری موزون و بهاصطلاح تراز است که گویی آن رابا خط کش رسم کرده اند . مسافر در پایان یک روز سفر خسته کننده و خاک آلود به قله این کوه می رسد . حال وقتی که به عقب بنگرد ( اگر بتواند ) در پنجاه میلی خود جلگه ای غبار آلود و شیری رنگ مشاهده خواهد کرد .

در قرن پانزدهم , بیجار روستایی بیش نبود و گفته می شود که به شاه اسماعیل نخستین پادشاه دودمان صفویه تعلق داشت . در حدود یک قرن قبل ساکنان آن تا اندازه ای متمکن شدند که توانستند مالک زمین و خانه های خود شوند . این تمکن در ایران علامت آزادی به شمار می رود . بیجار به یک شهر تبدیل یافت , ولی موقع جغرافیایی آن طوری نبود که به صورت مرکز بازرگانی در آید . بلکه تنها بازاری شد برای فروش فراورده های کشاورزی و اهمیت چندانی پیدا نکرد .تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

در بین کلیه شهر های مغرب ایران که در طی جنگ جهانی اول به اشغال قوای بیگانه در آمد به بیجار بیش از همه لطمه وارد آمد . ابتدا نیروی روسیه این شهر را اشغال کرد . اینها تا می توانستند غلات و حبوبات آنها را تصاحب کردند , ولی از این گذشته رفتارشان با ساکنین این شهر دوستانه بود . مردم که هرگز نمی پنداشتند که نیروی روسیه بیجار را ترک خواهد کرد  کوشیدند خود را هر چه بیشتر با وضع جدید وفق دهند , ولی روس ها در آنجا نماندند و در مقابل فشار نیروی ترکیه عقب نشینی کردند و ترک ها شهر راگرفتند و مردم نگوت بخت را به اتهام همکاری با روس ها مجازات کردند . ترک ها اندک مواد غذایی و غلاتی را که برای مردم باقی مانده بود از دستشان در آوردند و از تیر سقف خانه ها برای تهیه آتش استفاده کردند . وحشت سراسر بیجار را فرا گرفت .

خشکسالی 1918 این مصیبت را تکمیل کرد . مدت چندین ماه روزی 200 نفر دراین ناحیه به هلاکت می رسیدند . وضع بیجار بعد از جنگ بسیار اسفناک بود : شهری بود غارت شده که ده یک جمعیت خود رااز دست داده بود . از آن زمان به بعد هیچ گاه آن طور که باید پیشرفت نکرد و آبادانی پیشین خود را باز نیافت . قبل از سال 1914 شهر آبادی بود با 20000 نفر جمعیت , در حالی که امروز تقریباً روستای بزرگی به شمار  می رود .

بافته های کردستان : سنه, بیجار و قالیچه های عشایر

قالی بیجار

ناحیه قالی بافی بیجار مشتمل است بر شهر بیجار و 40 روستایی که در شعاع 30 میلی آن قرار گرفته است .

در نخستین سال های بین دو جنگ جهانی بهندرت قالی در این ناحیه بافته می شد . سپس در اواسط قرن بیستم این صنعت به تدریج احیاء شد تادر سال 1938 که در حدود 1000 دستگاه بافندگی دراین ناحیه مشغول کار بود و فراورده سالانه آن به هزار تخته می رسید .

سپس جنگ جهانی دوم آغاز شد . سانحه جنگ در اغلب مراکز قالیبافی اثر زیانبخش نداشت زیرا تقاضا برای فراورده در پایتخت رو به افزایش بود . متاسفانه بیجار از این تقاضا سودی نبرد چه قالی های سنگین و زمخت و درشت بافت آن مورد پسند تازه به دوران رسیده های پایتخت واقع نمی شد . بار دیگر میزان قالی بافی در بیجار به مقدار زیادی تنزل یافت .

در سال 1948 هنگامی که از همدان به بیجار رفتم انتظار داشتم ( با وجود مصابئی که بر این شهر وارد آمده بود ) علائمی از آغاز فعالیت مجدد در این زمینه مشاهده نمایم . مثلاً در بیجار و روستا های اطراف آن دستگاه های بافندگی که به کار اشتغال دارند نظر مرا جلب کند ولی مایوس شدم , چه درتمام شهر فقط یک تخته قالی بر دار دیدم . وضع روستا ها نیز بهتر از شهر نبود . کل میزان فراورده این ناحیه نیز به زحمت به 20 تخته در ماه می رسید .

با همان مسئله ای که در شهر سنندج برخورد کرده بودم در شهر بیجار نیز برخورد کردم و آن این بود که چرا قالیبافان شرق کردستان سنت دیرین خود, یعنی بافتن قالیچه های کوچک عشایری را , رها کرده و در شهر بیجار و روستا های اطراف آن به تهیه قالیهایی مشغول شده اند که از لحاظ بافت منحصر به فرد است .

از بین پاسخ های گوناگون و جالبی که در مقابل تحقیقات و بازجوئی های خود شنیدم این فرضیه مناسبتر از همه بود و به نظر می آمد که پاسخ صحیح همین باشد :

در قرن گذشته روسا و خوانین مشرق کردستان کرد نبودند بلکه ترک بودند , به طوری که عده ای از آنها تا امروز نیز ترک هستند . اغلب قبایل ترک به عکس اکثر قبایل ایرانی قالی های خود را مثل قالیهای بیجار دو پوده می بافند . در بین این قبایل ترک ناحیه هریس و تبریز , قشقائیها فارس و بعضی از ایالات افشار را در کرمان می توان نام برد . احتمال بسیار دارد که خوانین ترک شرق کردستان ( شاید عده ای از افراد خاندان افشار که هنوز در شمال بیجار مالک چندین روستا هستند و از لحاظ تاریخی با افشار های کرمان مربوطند , به صفحه 242 مراجعه شود ). برای قصور خود به قالیهای بزرگ و محکم نیاز داشتند , حال چگونه می توانستند چنین فرش هایی تهیه کنند ؟

بدیهی است : دستور دادند آنها را به همان شیوه عشایری و با با همان گره ترکی و دو پوده پشمی تهیه کنند . یعنی به همان شیوه ای که قالی یوشاک تا به امروز بافته می شود . در واقع قالی بیجار می تواند یکی از خویشاوندان دور قالی یوشاک ترکیه باشد . چنانچه این فرضیه درست باشد بقیه نیز درست خواهد بود , بهاین معنی ککه چون پشم ( به عکی نخ ) ماده ای است که حالت ارتجاعی دارد برای به دست آوردن فرشی که مثلاً در هر اینچ 12×12 گره داشته باشد پود های پشمی را باید با شدت کوبید که در تنیجه قالی های خشن و فشرده به دست می آید , یعنی همان ویژگی هایی که در قالی بیجار دیده می شود .تلخیص : حمید رضا ترکمندی www.zibaweb.com

شانه زدن پود های پشمی کار دشواری بود, بدین جهت قالی بافان بیجار علاوه بر شانه سنگین که از آهن و چوب ساخته شده بود ناگزیر ابزار مخصوص دیگری برای این منظور تهیه کردند و آن شئی شبیه یک پنجه آهنی است که 12 اینچ طول دارد . قالیبافان این پنجه را در فواصل نزدیک محکم روی پود ها می زنند تا در هر اینچ تعداد کافی از ردیف های گره به دست آید که البته کاری خسته کننده ولی در عین حال ضروری است .

قالیبافی در ناحیه بیجار یک حرفه روستایی است . هیچ نوع کارگاه سازمان یافته قالیبافی در شهر و یا روستا های آن یافت نمی شود . دستگاه های بافندگی قدیمی و بدوی است . اغلب تیر های این دستگاه ها خمیده و ناصاف است . علت کجی قالی های بیجار تا حدی همین است . ولی تنها دلیل عدم توازن و تقارن در قالی های بیجار این نیست , بلکه به کاربردن پشم برای تار قالی علت عمده به شمار می رود . چون پشم حالت فنری دارد و کشیدن آن بر دار به طور یکنواخت دشوار است , و چنانچه کشش تارها یکنواخت نباشد قالی کج از آب در می آید .

بنابر مطالبی که ذکر شد هنگامی که شنیدم قالیبافان بیجار برای تار به جای پشم از نخ استفاده می کنند خوشوقت شدم . چه برای این منظور نخ خیلی بهتر از پشم است و ضمناً هیچ گونه تغییری در ظاهر ویا در طرز به کار بردن آن نمی دهد . از نخ برای پود تازک نیز استفاده می کنند و این نیز نوعی پیشرفت محسوب می شود . زیرا برای پود ضخیم هنوز پشم به کار می برند, یعنی همان گونه که باید باشد , و اگر در این مورد نیز از نخ استفاده کنند ماهیت و چگونگی قالی بیجار به کلی تغییر خواهد کرد .

در ساختمان و بافت قالی تحولات دیگری نیز پدید آمده است . بیست و پنج سال قبل که برای نخستیم بار از بیجار دیدن کردم ضخامت پود پشمی که به کار می بردند به اندازه یک مداد سربی بود قالیبافان نیرومند باچنگال های 12 اینچی و شانه های سنگین با شدت بر روی آن می کوبیدند و در نتیجه قالی به قدری فشرده و محکم می گردید که آگر آن را تا می کردند بدون شک پود ها ترک بر میداشت . بنابراین اکنون که پود های نازک تری به کار می برند در این زمینه نوعی پیشرفت محسوب می شود . قالی قدیم بیجار بیش از اندازه فشرده بود .

تعداد طرح هایی که در قالی بیجار به کار می رفت همیشه معدود بود و معمولاً از طرح های گردان استفاده می کردند . طراحا حرفهای , که در شهر هایی مثل تبریز و کاشان و مخصوصاً کرمان افراد محترم به شمار می روند . در بیجار وجود ندارند هر چند گاه یکبار , یکی از مردم محل بهخاطر کسب شهرت طرح جدیدی تهیهمی کرد , ولی بدوناستثناء این طرح ها همیشه نامرغوب بود .

سابقاً طرح ها با روستاهای خاصی بستگی و ارتباط داشت و هنگامی کهمثلاً طرحی در یک روستا متدال می شد مردم آن فقط از همان یک طرح استفاده می کردند . برای آشنا ساختن روستائیان با طرح جدید ابتدا قسمتی را که باید تکرار شود بر روی تکه ای قالی به اندازه یک پادری که به آن (( واگیره )) می گفتند می بافتند و آن را در اختیار قالیبافان می گذاشتند تا از آن به عنوان الگو استفاده کند. با ایت روش بازرگانان می توانستند طرح های بهتر را در اندک مدتی رواج دهند . استفاده از روش جدیدتر , یعنی نمایاندن طرح بر روی کاغذ شطرنجی توزیع آن را ساده تر و آسانتر کرده است . با این همه , قالی های معدود و انگشت شماری که در حال حاضر در بیجار تهیه می شود فاقد طرح ها و نقشه های متنوع و مرغوب هستند .